برابری و تفاوت

آیا می توانیم با هم زندگی کنیم؟

برابری و تفاوت - آیا می توانیم با هم زندگی کنیم؟ | آلن تورن | ترجمۀ سلمان صادقی زاده

شاید به نظر رسد دیدگاه ها و اندیشه های تورن در پیوند با جوامع «پساصنعتی» طرح می شود و نمی تواند برای جامعۀ «شبه صنعتی» ایران رهاوردی داشته باشد. این شبهه هم وارد است و هم وارد نیست؛ وارد است، زیرا بسیاری از مفاهیم نظری و مصادیق عملی که نظریۀ تورن را شکل می دهد، برآمده از تحولات تاریخ غرب و وضعیت امروزی جوامع «اطلاعاتی» است و پاره ای از نظرات او مانند تقدم کنش اجتماعی بر کنش سیاسی بر جوامعی صادق است که پس از کسب حقوق سیاسی، در پی کسب حقوق فرهنگی اند و طرح بحث «جنبش های اجتماعی در کشورهای غیردموکراتیک» در این کتاب نیز برآمده از همین ملاحظه است. اما این شبهه از دیگر سو وارد نیست، زیرا نظریۀ تورن بیانگر صورت بندی جدیدی از میان کنش های اجتماعی است که کنشگر کانونی آن نه اصلاحگر دینی، دولت ملی و طبقۀ اقتصادی که کنشگر انسانی است.

یکی از مهم ترین رهاوردهای نظری تورن برای جامعۀ ایرانی کمک به داشتن درکی بهتر در رویارویی با مدرنیته است. چیزی که دست کم از زمان عباس میرزا یکی از پیچیده ترین پرسش ها و دشواره های ما ایرانیان بوده است. دو قرن از رویارویی جامعۀ ایرانی با مدرنیته می گذرد؛ مواجهه ای که گاهی چهره ای شوق آفرین و رهایی بخش و گاهی سیمایی دردناک و هراس انگیز به خود گرفته است. گاهی از آن به تلبیس ابلیس و گاهی به تنها راه رهایی یاد شده است، اما یک چیز روشن است و آن این که جامعۀ ایرانی هنوز نتوانسته نسبت خود را با مدرنیته تعیین کند و در هزارتوی تردید میان پناه بردن به گذشته یا فرار به آینده سرگردان است.